ما آیندگان

در صدمین حکمت نهج‌البلاغه امام علی(ع) آمده است: «يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا يُقَرَّبُ فِيهِ إِلَّا الْمَاحِلُ وَ لَا يُظَرَّفُ فِيهِ إِلَّا الْفَاجِرُ وَ لَا يُضَعَّفُ فِيهِ إِلَّا الْمُنْصِفُ يَعُدُّونَ الصَّدَقَةَ فِيهِ غُرْماً وَ صِلَةَ الرَّحِمِ .مَنّاً وَ الْعِبَادَةَ اسْتِطَالَةً عَلَى النَّاسِ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَكُونُ السُّلْطَانُ بِمَشُورَةِ النِّسَاءِ وَ إِمَارَةِ الصِّبْيَانِ وَ تَدْبِيرِ الْخِصْيَانِ؛ بر مردمان روزگارى آيد كه جز سخن چين را ارج ننهند، و جز بدكار را خوش طبع نخوانند، و جز با انصاف را ناتوان ندانند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در آن روزگار صدقه را تاوان به حساب آرند، و بر پيوند با خويشاوند منت گذارند، و عبادت را وسيلت بزرگى فروختن بر مردم انگارند. در چنين هنگام كار حكمرانى با مشورت زنان بود، و امير بودن از آن كودكان و تدبير با خواجگان».

ماحل: از ریشه محل بوده و به کسی گفته می‌شود که از محلی به محل دیگر رفته از یکی نزد دیگری (فرمانروایان) بدگویی وسعایت می‌کند- سخن چین- زمین محروم از باران و خشک و بی آب و علف را نیز گفته‌اند.
صبیان: جمع صبی؛ کودکان،اطفال
خصیان: جمع خصی، اخته، خواجه، آغا، خواجگان حرمسرا

در این سخن، امام علی(ع) شواهد، دلایل و نتایج فروپاشی اجتماع را بیان کرده و آیندگان را از آن بیم داده است. او علائم این فروپاشی و از هم گسیختگی را با ذکر مثال‌هایی محسوس و قابل ردیابی و تشخیص به ما نشان می‌دهد. نشانه‌هایی از جایگزینی ارزش‌ها و تبدل و جابجایی آنها در ذهن و عین جامعه. سپس دلایل این انحطاط را تبیین می‌کند و در ادامه نتایج و تاثیرات این فروپاشی را، برعرصه سیاسی و حکومت نشان داده و مهمترین ویژگی‌های حکومت‌های برآمده از دل چنین تغییرات ارزشی و انحطاطات اجتماعی را برمی‌شمرد.

در فراز نخست، او سه علامت شیوع این بیماری در جامعه (علی الناس) را برشمرده: 1- رونق سعایت گری و ارج و قرب یافتن سخن چینان، که بیش از هر چیز ازوجود استبداد دردل نظام سیاسی جامعه نشات می‌گیرد و لذا شیوع ترس و نفاق واز بین رفتن اعتماد و صداقت عمومی را باعث می‌شود2- جایگزینی عیاشی و فسق و فجور به جای ذوق و هنر در دل و دیده مردم که نشانه سقوط فرهنگی است و 3- تضعیف و ضعیف شماری عدل و داد و انصاف درسلسله ارزش گذاری‌های جامعه که وضعیت قطبی شده اجتماعی واقتصادی را هم بازتاب می‌دهد.

در فراز دوم، علی(ع) دلایل بروز این فروپاشی و از هم گسیختگی اجتماعی را تبیین می‌کند.جامعه دچار واپاشی شده است؛ ستون‌های نگاه دارنده سقف اجتماع فروریخته‌اند، صدقه و انفاق، به‌منزله ستون اقتصادی و نشانه روح تعاون و همیاری جمعی فروافتاده، این است که انجام آن گویی غرامتی است که در جنگ از دست می‌دهی؛ سرکشی به وابستگان و خانواده در قالب صله رحم نیزاز بین مردم رخت بربسته وستون همبستگی اجتماعی را بر زمین انداخته است تا جامعه‌ای سرد و از هم جدا و از هم گسیخته بر جای نهاده باشد، این است که بر آن منت گذارده می‌شود؛ عبادت، روح خود را ازدست داده است و خداوند در آن غایب اصلی است روح آن به شیطان فروخته شده و کبر و گردن کشی ثمره آن شده است و نه اخلاق وخشیت و خضوع، آری ستون معنویت جامعه نیز فروافتاده است.
اینها همه تجسم شرایط یک جامعه فروپاشیده و دلایل ازهم گسیختگی اجتماعی در سطوح سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و خانوادگی و اجتماعی و دینی و معنوی است. اما این تحلیل و توصیف علی ناقص می‌بود اگر در همین چند کلمه کوتاه اما گویای خود، اشاره ای به نتیجه (فاء نتیجه بر سر فعند ذالک) این فروپاشی در عرصه حکومت و حکومت داری نمی‌کرد. فساد و زن بارگی حاکمان، حکومت یابی کودکان ( که نشانه شکل‌گیری نظام‌های سلطنتی ولذا موروثی است) و ضعف و زبونی ناشی از تدبیرهای شبه مردان حاکمیت یافته در دربارها، کاخی است که بر آن ویرانه اجتماعی برخواهد نشست.

تاریخ پیش گویی‌های علی(ع) را اثبات کرده است. حرمسراها و دسیسه‌های برآمده از آنها، و زندان و شکنجه و قتل و کشتن آزاد مردان و آزاد زنان مومن وغیور و مصلح به دسیسه خواجگان و ملیجکان درباری، عیاشی‌ها و فسق و فجور و ابتذال به نام جشن و فرهنگ و هنر و....این‌ها همه پیش بینی‌های دردمندانه علی است و مخاطبینش ما آیندگانیم.

یاددداشت از داریوش اسماعیلی / معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: شرح نهج البلاغه آینده پیش بینی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۶۴۸۸۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جامعه‌شناختی تفکرات اجتماعی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا،در میدان مطالعات جامعه‌شناسی کشور ما با مسأله و چالشی به نام مفاهیم و نظریه‌هایی که برساختۀ پژوهشگران و جامعه‌شناسان بومی نیست مواجه‌ هستیم.

سیدحسین نبوی (استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی) در مقاله‌ای به عنوان «بومی نبودن نظریه‌های غربی و مدرن‌نبودن تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی» به این موضوع می‌پردازد که پژوهشگران مفاهیم و نظریه‌ها را فقط برای هدفی کارفرماپسند یا داورپسند، به کار می‌گیرند، و به ژرف‌اندیشی و بازاندیشی در مفاهیم و نظریه‌های رایج نمی‌پردازند. تعداد بیشتری از پژوهشگران نیز به علت آشنایی ضعیف با نظریه‌ها، اساساً در موقعیتی نیستند که بتوانند به نقد و بازاندیشی در نظریه‌ها بپردازند.

* تاثیر شناخت جامعه برارائه پژوهش‌های تجربی کاربردی

این استاد جامعه‌شناسی در این مقاله می‌نویسد: اگر بتوانیم پژوهشگران را متقاعد سازیم که همانند یک انسان‌شناس (نه به‌عنوان یک انسان‌شناس) به شناخت دقیق جامعۀ خود اقدام کنند و مطابق با اصول صحیح نظریه‌سازی، به برساخت نظریه -در سطح خُرد یا متوسط، یا کلان  بپردازند کمکی ارزشمند به پژوهش‌های تجربی کاربردی و کارآمد کرده‌ایم.

نبوی ادامه می‌دهد که به‌رسمیت شناخته‌شدن نظریه و به‌کارگرفتن آن، خود به فرایند جداگانه‌ای در اجتماع علمی نیاز دارد که به تغییر باور‌ها و هنجار‌ها در این گروه اجتماعی مربوط می‌شود.

* آموزش تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی

باید آموزش نظریه‌ها، نقد و تلفیق نظریه‌ها و به‌ویژه برساخت نظریه نه از شیوه میان‌بُر، بلکه از راه مطالعۀ عمیق مفاهیم و استدلال‌های منطقی نظریه‌های اصلی در جریان اصلی در اولویت قرار گیرد

نبوی در این مقاله به این مهم اشاره می‌کند که آموزش کاملا مؤثر و کارآمدِ نظریه‌ها و تفکرات اجتماعی به دانشجویان، به‌ویژه به دانشجویان مقاطع تکمیلی بسیار راه‌گشا و کارآمد در ارائه هرچه بهتر نظریات کاربردی است.

این پژوهش توضیح می‌دهد که برای این هدف چند کار باید صورت گیرد: تحقیق و تدریس نه‌تن‌ها نظریه‌ها، بلکه تفکر اجتماعی ایرانی-اسلامی، منظور از تفکر اجتماعی ایرانی و اسلامی شامل اندیشه‌های معاصر روشنفکران ایرانی و عرب و مسلمانان جنوب شرق آسیا و دیگر صاحب‌نظران اسلامی (برعهده متخصصین نظریه‌ها و نظریه‌شناسان و نظریه‌دانان گذاشته شود.

به زعم این پژوهشگر به نظر می‌رسد کسانی که به‌طور تخصصی بر روی نظریه‌ها متمرکز هستند و پژوهش‌هایی را متمرکز بر نظریه یا نظریه‌ها به انجام رسانده‌اند، آثار کیفی متمایزی را در این حوزه منتشر ساخته‌اند.

* جامعه‌شناختی ساختن تفکرات اجتماعی

 مقاطع تکمیلی، علاوه بر آموزش نظریه‌ها، آموزش نقد نظریه‌ها، تلفیق نظریه‌ها، و به‌ویژه برساخت نظریه نه از شیوه میان‌بُر و کم‌زحمت، بلکه از راه مطالعۀ عمیق مفاهیم و استدلال‌های منطقی نظریه‌های اصلی و مطرح در جریان اصلی در اولویت قرار گیرد و به‌طور جدی‌تر، -جدی‌تراز قبل- و معطوف به بومی‌سازی نظریه‌های جامعه‌شناختی غربی و جامعه‌شناختی ساختن تفکرات اجتماعی متفکران ایرانی و مسلمان آموزش داده شود.

این پژوهشگر در نهایت اینگونه جمع‌بندی می‌کند که با توسعۀ رشته‌های خاص در دوره دکتری بهتر بتوان به این هدف دست یافت. از سوی دیگر با به اصطلاح گفتمان‌سازی، فضای فرهنگی و فکری خاصی برای صاحب‌نظران حوزه جامعه‌شناسی شکل بگیرد؛ طوریکه انگیزه جدی برای برساخت نظریه‌ها برای آنها به وجود آید.

نبوی در پایان به این نکته اشاره می‌کند که در شکل‌دادن به این فضای فرهنگی و گفتمانی، نهاد‌های مهم علمی مانند انجمن جامعه‌شناسی و گروه‌های آموزشی و پژوهشی جامعه‌شناختی و علوم اجتماعی در سراسر کشورو روشنفکران خارج از نهاد‌های علمی نقش مؤثری خواهند داشت.

انتهای پیام/