اصلاحات بن سلمان در عربستان؛ فروپاشی از درون و فقدان توسعه سیاسی

خرداد: همواره این هشدار برای جامعه عربستان و خاندان سلطنتی وجود دارد که انجام اصلاحات بدون پشتوانه توسعه سیاسی شکاف اجتماعی پدید خواهد آورد.
به گزارش خرداد، «سیده مهدیه قرشی» کارشناس روابط بین الملل، طی مقاله ای با عنوان اصلاحات عربی و فروپاشی از درون به بررسی اصلاحات بن سلمان و پی آمد های آن پرداخته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

متن کامل مقاله در زیر آورده شده است.
عدم عرضه عمومی سهام آرامکو به عنوان بزرگترین شرکت نفت دولتی عربستان که نقطه عطفی در اجرای اصلاحات اقتصادی در این کشور به شمار می‌رفت، موجب شد تا گمانه زنی‌ها درخصوص عقیم ماندن اصلاحات در عربستان قوت گیرد. اصلاحاتی که به زعم ولیعهد جوان این کشور قرار بود تا به رویای عربی جامعه عمل بپوشاند، در حال حاضر با وجود موانعی قابل تامل، تحقق آن با شبهه همراه شده است.
با آنکه عربستان در تلاش بوده تا در عرصه داخلی فرصت‌سازی کند، اما سیاستگذاری‌های دولت ریاض نشان از فرصت‌سوزی دارد. علاوه بر عرصه داخلی، این کشور در عرصه خارجی نیز نتوانسته با حضور نظامی در دیگر کشورهای منطقه به نتایج مثبتی دست یابد.
در این راستا جنگ در یمن و محاصره قطر از جمله نمونه‌های سقوط سیاست خارجی منطقه‌ای عربستان در چند سال اخیر بوده است که می‌تواند، ظرفیت‌های این کشور را به جای هزینه‌کرد در اجرای اصلاحات، به سمت جنگ‌های پایان ناپذیر در یمن و دیگر کشورهای منطقه سوق داده و به این ترتیب از توان مالی و نظامی این کشور به صورت چشمگیری بکاهد.
این در حالی است که هنوز اصلاحات اقتصادی بن سلمان ولیعهد عربستان براساس سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ به نیمه‌های راه نرسیده است. این امر درخصوص اجرای اصلاحات اجتماعی که بیشتر به «سیاست ویترینی» شباهت دارد نیز صدق می‌کند. در این راستا سه عامل شتاب‌زدگی در اجرای اصلاحات، عدم انطباق این اصلاحات با ساختار اجتماعی عربستان و همچنین واقع‌بینانه نبودن این اقدامات می‌تواند شاهدی بر این مدعا باشد.
در واقع عدم انطباق این اصلاحات با ساختار اجتماعی عربستان از آنجا نشات می‌گیرد که ایجاد و پیگیری توسعه اقتصادی به برخی پیش‌زمینه‌ها نیاز دارد، اما این امر در جامعه عربستان به دلیل فقدان فرهنگ توسعه اقتصادی و سیاسی و نیز مخالفت نهادهای مذهبی و ساختار اجتماعی سنتی عربستان با هرگونه تحول اجتماعی تاکنون به صورت منسجم، شکل نگرفته است.
در عین حال نبود سرمایه انسانی هم در این کشور که بتواند موتور محرکه در توسعه اقتصادی به شمار رود نیز در کنار سایر عوامل، اجرای توسعه اقتصادی در این کشور را با تاخیر مواجه کرده است. البته نباید از نظر دور داشت که تامین و افزایش این میزان نیروی کار که اساساً نه مردم همان سرزمین، که اغلب مهاجران آن را تشکیل می‌دهند از منظر امنیتی می‌تواند عربستان را با چالش روبرو کند.
همچنین سرعت در اجرای تغییر و تحولات اقتصادی در این کشور بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم و مد نظر قرار دادن ساختار اجتماعی، سیاسی و مذهبی این کشور بر کارشناسانه نبودن این اصلاحات صحه می‌گذارد.
در واقع مستقل کردن عربستان از درآمدهای نفتی در حالی مطرح شده که عربستان هنوز نتوانسته درخصوص مساله آرامکو به نتیجه واقع بینانه‌ای دست یابد و سهام ۵ درصدی این شرکت را با ارزش احتمالی ۱۰۰ میلیارد دلار در معرض عرضه عمومی قرار دهد.
این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند روند رو به رشد مصرف نفت در عربستان موجب می‌شود تا در سال ۲۰۳۰ مصرف داخلی نفت عربستان از میزان صادرات آن پیشی گرفته و این کشور تبدیل به واردکننده نفت شود. فارغ از آینده اصلاحات در این کشور، اعمال سیاست‌های عربستان در قبال کشورهای منطقه نیز می‌تواند چشم‌اندازی را که سیاستگذاران این کشور برای آن ترسیم کرده‌اند به امری نامشخص و دست نیافتنی تبدیل کند.
اگرچه عربستان تلاش کرده تا در بعد منطقه‌ای و جهانی سیاست خارجی معتدلی را به اجرا در آورد، اما حضور این کشور در جنگ‌های وکالتی مانند عراق، افغانستان، لبنان، یمن و سوریه و رقابت با ایران در بازپس‌گیری نقش راهبردی در منطقه غرب آسیا سبب شده تا همواره اعمال سیاست هایش با نتایج معکوس همراه باشد.
علاوه بر این، بحران هایی مانند بحران مسکن، اشتغال و حتی تضاد دیدگاه‌های نسل جوان با مذهب رسمی عربستان نیز بر سردرگمی‌های سیاستگذاران این کشور به حدی اثر داشته که ولیعهد جوان عربستان را به سوی اجرای اصلاحاتی مانند حذف درس بینش اسلامی از درورس مدارس این کشور، لغو ممنوعیت رانندگی زنان، ارائه مجوز به زنان برای حضور در استادیوم ورزشی، انتخاب یک زن به عنوان معاون شهردار برای اولین بار و آزادی پخش موسیقی در این کشور سوق داده که عملا صورت ظاهری داشته و از عمق لازم برای تغییر ماهیت و ساختارهای اصلی حاکم بر جامعه عربستان که تحت سیطره سیاست‌های دولت است، برخوردار نیست.
در این راستا مواجهه خشونت‌آمیز حکومت عربستان با مخالفان از جمله اعدام یک زن خبرنگار و فعال مدنی در این کشور، نشان از عدم تغییر واقعی رویکردهای افراطی عربستان نسبت به مقوله آزادی بیان و اساسا ورود به فضای مدرنیته است.
در عین حال این کشور درخصوص مساله جانشینی در خاندان آل سعود با بحران مواجه بوده و شرایط سختی را پیش رو دارد. وجود رقابت جناح‌های داخلی عربستان برای کسب قدرت نیز از دیگر مواردی به شمار می‌رود که ولعیهد این کشور در اتخاذ راهبرد جدید در انجام اصلاحات آن را مد نظر قرار داده است.
با این وجود، بن سلمان برای اجرای اصلاحات در عربستان از حمایت‌های خارجی برخوردار است. امریکا به عنوان مهمترین حامی این کشور که در پی زمینه‌سازی برای به کرسی نشاندن ولیعهد جوان به جای پدرش است، جهت مقابله با کمربند امنیتی غرب آسیا که شامل ایران، لبنان و سوریه بوده و ممانعت از قدرت‌گیری ایران در مقام هژمونی منطقه، به این کشور نیاز دارد.
در عین حال با توجه به مفتوح شدن چند پرونده مهم علیه عربستان از جمله تشکیل گروه تحقیق بین‌المللی درباره جنایات در جنگ یمن و کودکان یمنی و پیگیری‌های حقوقی قطر در پرونده تحریم آن کشور توسط عربستان و نیز انتشار گزارش‌های مراکز تحقیقاتی درباره نقش عربستان در حوادث تروریستی در سراسر جهان در مجامع بین‌المللی، لذا در دستور کار قرار گرفتن اصلاحات اقتصادی و اجتماعی این کشور نه تنها عربستان را از جایگاه متهم به مظنون تقلیل داد بلکه چهره امریکا را نیز به عنوان کشوری که همواره کوشیده تا حامی جوامعی باشد که قصد دارند از صورت بدوی و سنتی به شکل مدرن تغییر وضعیت دهند، نشان می‌داد.
در عین حال امریکا می‌داند که بروز هرگونه بی‌ثباتی در عربستان، امنیت انرژی این کشور را به مخاطره خواهد انداخت. خواه این بی‌ثباتی حاصل اصلاحات فرمایشی حکومتی از بالا به پایین باشد و یا با مرگ ملک عبدالله حاصل شود، و یا این بی‌ثباتی در نتیجه همسو نبودن اقدامات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حکومت با خواسته‌های جامعه عربستان روی دهد.
لذا هم عربستان و هم امریکا تلاش می کنند تا از بروز هرگونه بی‌ثباتی در این کشور ممانعت به عمل آوردند، چراکه در صورت ضعف عربستان، کفه ترازوی قدرت به نفع ایران و هم پیمانان منطقه‌ای‌اش پایین خواهد رفت.
بنابراین، عربستان در سایه حمایت‌های خارجی همچنان به تقویت سیاست ویترینی خود می‌پردازد، اما نکته قابل توجه این است که با ادامه اعمال این سیاست‌ها و به دنبال آن، اصلاحات نمایشی، این کشور نمی‌تواند از پیله سنتی، بسته و افراطی خود خارج شده و قدم در فضای مدرنیته بگذارد.
در عین حال همواره این هشدار برای جامعه عربستان و خاندان سلطنتی وجود دارد که انجام اصلاحات بدون پشتوانه توسعه سیاسی شکاف اجتماعی پدید خواهد آورد. امری که به فروپاشی عربستان از درون خواهد انجامید و ظهور بهار عربی یا به تعبیری واقع بینانه‌تر، بیداری اسلامی را در این کشور رقم خواهد زد.*مهر برچسب ها: عربستان ، بن سلمان ، توسعه سیاسی

منبع: خرداد

کلیدواژه: عربستان بن سلمان توسعه سیاسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khordad.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خرداد» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۹۳۲۶۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیا ساخت شهر فرودگاهی در ایران توجیه پذیر است؟

مفهوم شهر فرودگاهی در ایران با نمونه های واقعی تفاوت دارد. صرف احداث یک باند پروازی و ترمینال مسافربری را نمی توان شهر فرودگاهی نامید. 

به گزارش تین نیوز، سالهاست که واژه شهر فرودگاهی در ادبیات هوانوردی ایران مورد استفاده قرار گرفته است، به طوریکه علاوه بر شهر فرودگاهی امام خمینی تهران دیگر مناطق کشور نظیر قم و چابهار نیز مدعی ساخت چنین مجموعه ای شده‌اند.

اما آنچه که بر همگان مبرهن شده، عدم توفیق چنین پروژه هایی در کشور است به نحوی که صرفا طراحی پروژه به همراه تصاویری جذاب از پروژه ارائه شده و ضمن به کما رفتن ساخت فرودگاه نظاره گر احداث شهرهای فرودگاه هایی مدرن توسط همسایگان هستیم. 

تعریف اشتباه از مفهوم شهر فرودگاهی در ایران

عده ای در ایران بر این باورند که صرف احداث باند پروازی و یک ترمینال مسافری به همراه هتل مجاور و چند آشیانه تعمیر و نگهداری هواپیما می تواند شهر فرودگاهی قلمداد شود. در حالی که اینها نطفه شکل گیری شهر فرودگاهی به حساب می آیند و عملا در تمامی فرودگاه های جهان به عنوان زیرساخت های اولیه فرودگاهی وجود دارند.

مطابق با نظریه ابرشهر فرودگاهی جان دی کاسردا (aerotropolis)، شهر فرودگاهی شامل فرودگاه بزرگ بین المللی و مجموعه های تجاری، ورزشی، مالی، فرهنگی و اقامتی در جوار فرودگاه است و در واقع فرودگاه نقش محوری و مرکزی را ایفا کرده و موتور پیشران مجموعه به حساب می آید. اما در مورد نظریه کاسردا باید به دو نکته توجه شود:

نخست آنکه کاسردا این نظریه را بر اساس مولفه های اقتصادی بیان کرده و هدف او اقتصادی کردن فرودگاه هاست، چرا که همچنان بسیاری از فرودگاه های جهان با مشکل عدم سود دهی مواجه هستند که در جهت رفع این چالش راهکار های متعددی ارائه شده است که همچنان در حال آزمون و خطا توسط مدیران صنعت قرار دارد.

نکته دوم آنکه نظریه ابرشهر فرودگاهی در ایالات متحده مطرح شده که مهد هوانوردی جهان است و فرودگاه ها نقش اساسی را در جابجایی مسافران بین این کشور و دیگر نقاط جهان و همچنین مابین شهرهای آمریکا ایفا می کنند.

این کشور علی رغم آمار بالای پرواز و جابجایی مسافر، همچنان فرودگاه های غیر اقتصادی و فرسوده متعددی دارد که بودجه های چند صد میلیارد دلاری را برای بازسازی می طلبد. لذا ارائه چنین دست نطریاتی در پهنه گسترده آمریکا با آن اقتصاد قدرتمند می تواند امری محتمل و واقع گرایانه باشد که با اقتصاد ایالات متحده سنخیت دارد. 

آیا ایران می تواند شهر فرودگاهی داشته باشد؟

با ذکر سه دلیل هیچ امیدی نیست که کشورمان بتواند الگوی شهر فرودگاهی را به اجرا در بیاورد:

عدم توسعه مطلوب زیرساخت های فرودگاهی

    هر چند در سال های گذشته فرودگاه های جدید در مناطق مختلف کشور احداث شده اند، اما این فرودگاه ها نوعا مطامع افراد ذی نفوذ را پاسخ گفته و زیان ده نیز بوده اند.

 فرودگاه های بزرگ کشور نظیر فرودگاه امام خمینی و هاشمی نژاد مشهد ظرفیت کافی برای میزبانی از مسافران بسیار زیاد در یک واحد زمانی را ندارند (در قیاس با فرودگاه های بزرگ منطقه). همچنین هیچ فرودگاهی در ایران توانایی پذیرش هواپیمای غول پیکری همچون ایرباس A380 را ندارد که در دنیای امروز به عنوان یک معیار برای توان سنجی فرودگاه های بزرگ در میزبانی پروازهای دور برد به حساب می آید.

حال با این عملکرد ضعیف در توسعه زیرساخت های فرودگاهی قطعا انتظار نمی رود که یک شبه معجزه شود و هزاران میلیارد تومان سرمایه برای توسعه فرودگاه های اصلی کشور اختصاص یابد.

 تحریم های فلج کننده و عقب ماندگی ایران از سهم بازار هوایی

هوانوردی ایران از سال ۵۸ به این طرف و همزمان با اشغال سفارت آمریکا تحت شدیدترین تحریم های آمریکا و هم پیمانانش قرار گرفت، به طوریکه امروزه پیکر نیمه جان این صنعت آخرین نفس های خود را می کشد.

پرنده های فرسوده با چند واسطه و قیمت های گزاف وارد کشور می شوند که یکی از وظایف آنها انتقال مسافران کانکشن به فرودگاه های همسایه نظیر دبی و استانبول بوده که نهایتا سود اصلی را در جیب رقبا واریز می کنند.

از طرف دیگر، آمار دقیقی از هواپیماهای بر خط در هیچ مبدا رسمی وجود ندارد که بدانیم کجای کار ایستاده ایم. همچنین کشورمان برای پرواز به مقاصد اروپایی با مشکل تحریم بنزین طرف است که عملا بخش مهمی از پروازهای بین المللی ایران را به همسایگان واگذار می کند.

این در حالیست که رقبای منطقه ای ایران صدها فروند هواپیمای تازه نفس در اختیار دارند و صدها فروند دیگر نیز سفارش داده اند. در صورتی می توانیم یک ابرشهر فرودگاهی را در ایران داشته باشیم که ناوگان هوایی کشورمان بتواند از مبدا ایران پروازهای متعددی را به سرتاسر دنیا انجام دهد، به مانند ترکیه، قطر و دبی. وگرنه شهر فرودگاهی که در آن هواپیمایی پرواز نکند عملا کارایی نخواهد داشت و از اجنبی هم نمی توان انتظار داشت که ناوگان هوایی خود را برای پروازهای ایران به کار گیرد.

طرد شدگی اقتصادی ایران در نظام بین الملل

 کشورمان در طول ده ها سال گذشته رفته رفته با شدیدترین تحریم های بین المللی مواجه شده که تبعات اقتصادی آن به وضوح در زندگی ایرانیان قابل مشاهده است. عدم اقبال بسیاری از کشورهای جهان (از جمله کشورهای همسو با ایران در سیاست نظیر چین، روسیه و هند) برای سرمایه گذاری در ایران عملا کشورمان را به گوشه کنجی انداخته که ورود هر گونه سرمایه بین المللی را غیر ممکن ساخته است.

بنابراین بعید است حتی در صورت توسعه فرودگاه امام (ساخت ترمینال مسافربری جدید)، سرمایه گذاران خارجی برای توسعه دیگر بخش های شهر فرودگاهی امام خمینی وارد ایران شوند. کشورهای به اصطلاح دوست نیز در سال های اخیر در کلام خود را مشتاق سرمایه گذاری در ایران نشان داده اند، اما در عمل هیچ آبی از آنها گرم نشده است و اتفاقا همسایگان ایران را مقاصد امن تری برای خواباندن سرمایه هایشان دیده اند. 

کانال عصر ایران در تلگرام